ANDER RAGE: ELKARRIZKETA

1.- Ander grafiteroarekin hasiko dugu elkarrizketa. Zein da Rage ezizenaren jatorria? Nolakoak izan ziren zure hastapenak graffitiaren munduan?

Hau guztia 12 urte nituenean hasi zen, artean ume xaloa nintzen, eta nire lehen goitizena Speed izan zen (niretzat abiadura, karkarkar). Amak esan zidan beharbada ez zela egokiena; gaur egun ulertzen dut, karkarkar. Garai hartan klaseko guztiok pentsatu behar genuen izen bat gure rotuekin paretak pintatzera irteteko. Amorruaren esanahia gustatzen zitzaidan; horrela sortu zen, eta hori etxekotu nuen.

Hasieran asko konektatu nuen Burgosko jendearekin; esan liteke nire lehen crew-a izan zela, M1P (Me haría un pajote) karkarkar. 16 urteko mutikoak ginen, eta lotsa pixka bat ematen dit, baina horrelakoak ziren garai horiek.

Hainbat bidaia egin genituen, hala nola Bartzelonara, sekulako desastrea izan zen, nik gidabaimena atera berri nuen eta denetarik gertatu zitzaigun. 

2.- Zerk inspiratzen zaitu graffiti baterako zirriborro bat egiterakoan? Zer bilakaera izan du Ragek mundu honetan? Zein da zure estiloa?

Lehenengo urteak probatzekoak dira, eta toyako hutsa izatea saihestezina da hasieran. Estiloari dagokionez, esango nuke beti erakarri nauela graffitirik klasikoenak, Bronxen eta Philadelphian 60ko hamarkadan jatorria dutenak, tren-bagoiak margotzen ziren hartan. Europari buruz zerbait esan beharko banu, Berlineko edo Pariseko estilo berantiarragoek ere inspiratzen naute. "Wildstyle" deritzoguna: funtsean, elkarren artean dantzatzen diren letrak, korapilatu egiten direnak eta lotura politak dituztenak.

Panpinak egitea ere gustatu izan zait, baina beti ikusi izan dut izen nagusia den horren gehigarri gisa. Graffitiaren muina hori da: zure izena irakurtzea, leku guztietan egotea. Egin ditudan panpinak ere, gehiegi izan ez direnak, klasikoak dira. B-boyak, rapero itxurakoak, txanoarekin edo eguzkitako betaurrekoekin.

Nire ustez, nahiko eboluzionatu duen grafitigilea izan naiz, beti saiatu naiz trikimailu berriak egiten. 2000. hamarkadaren hasieran, oso pieza txikiak margotzen genituen, hori zen gure jatorria; Extralargos izeneko krew bat zegoen, presentzia handikoa. 2007tik aurrera ezagutu genuen Los Angeles eta San Frantziskoko eszena guztiz kontrakoa zen, eraikin oso bateko piezak zeuden.

Azken batean, Wildstylearekiko leiala izan naiz, baina eboluzionatzen joan naiz, eta gaur egun piezak pixka bat sinplifikatzen saiatzen naiz, jende gehiagorengana iristeko modua dela uste baitut. Gustatzen zait kaletik pasatzen den edonork irakurri ahal izatea. 

3.- 20 urte baino gehiago daramatzazu honetan, eta Euskal Herriko graffitiaren eszenari buruz duzun ikuspegia ezagutu nahi dugu. Indartsu ikusten duzu Estatukoaren edo Europako gainerako herrialdeetakoaren aldean? Zure ustez, zer bilakaera izan du?

2000ko hamarkadaren hasieran, nire ustez, Gasteizko eszena oso indartsua zen. Aitzindari bat genuen, DudaX, adibidez, mito bat. Coun edo Kade bezalakoak ere bazeuden, gaur egun aktibo jarraitzen dutenak. Bilbon ere gauzak ikusten ziren. Bai, uste dut Estatuko grafitigileek guri erreparatzen zietela, nahiz eta Madril, Bartzelona, Alacant edo Sevilla ere oso indartsu egon.

Urteak joan urteak etorri, kontua hazi egin da, bandalo rollitoak gogor jo du, eta grafitigile askok panelak eta bestelakoak legez kanpo margotzen dituzte. Uste dut oso jende indartsua dagoela hemen gaur egun, baina alde guztietatik arnasten da kalitatezko graffiti asko, dena askoz parekatuagoa dago.

Esango nizuke lehen, sarerik ez zegoenean, xarma berezia zuela beste hiri batzuetara joan behar izateak piezak ikusteko, kamera analogikoak erabiltzeak, argazkiak errebelatzeak... Internetek gauza onak eta txarrak ekarri ditu, arlo guztietan bezala, badakizue. Beharbada, hiri bakoitzak zuen estilo diferentziaren falta sumatzen dut orain; lehen identitate edo estilo markatuagoak zeuden.  

4.- Noiz erabaki zenuen tatuajearen mundura jauzi egitea eta zergatik hautatu zenuen estilo tradizionala identitate gisa?

Une batean ikusi nuen lagun grafitigile asko tattooen mundura pasatzen ari zirela; trantsizio arrunt samarra da, askotan bizimodua ateratzeko. Mirwanek, Kuruk, Kerosek... probatzera animatu ninduten. Eta hori egin nuen: hau urrutira iristeko itxaropenik gabe probatu, lagunak soilik tatuatuko nituela pentsatu.

Beti egon naiz artearekin lotuta, txikitatik pintura akademiara joaten nintzen eta gero Arte Ederrak gradua egin nuen Leioan. Zalantzarik gabe, barnetik irten zaidana graffitiaren munduarekin lotuta egon da beti, 12 urte nituela hasi bainintzen.

2016an hasi nintzen tatuatzen Burgosen, Inferno Tattoon. Gero Sin Nombren hasi nintzen.
Hasieran, estilo neotradizionalak atentzioa eman zidan, garai hartan zerbait berria zelako: koloreak, lerroak, agresibitatea... Tradizionalaren guztiz kontrakoa da, azken honetan lerroak, koloreak eta xehetasunak murrizten baitituzu. Azkenean gustua hartzen hasi nintzaion, xehetasunak minimizatze aldera, mamira heltze aldera, eta tradiarekin geratu nintzen. 

 5.- Rageren tatuaje bat ikusten duzunean, erraza da egilea nor den jakitea. Zein da zure nortasun-ezaugarria? Nola ikusten duzu zure estiloa?

Lerro lodien zalea naiz. Ahal dudan guztietan sartzen ditut. Asko gustatzen zait. Kolore saturatuak, solidoak, hiruzpalau kolore pieza bakoitzeko; gorria, horia, grisa eta marroia. Nik ez dut hain ezaguterraza ikusten, baina bai, jendeak esaten dit errekonozitzen dituela.

6.- Voltaje Tattoo, zalantzarik gabe, erreferentziazko lekua da Gasteizen eta Euskal Herrian, eta oso denbora gutxi daramazue irekita. Espero zenuen harrera hori? Hitz egin gainerako tatuatzaileez eta dendako gainerako jarduerez, hasieraz…

5 urte daramatzagu, zuek bezala. Hasiera zaila izan zen, martxoaren 14an irekitzea erabaki baikenuen, eta, gogoratuko duzuenez, 15ean konfinatu egin gintuzten. Inaugurazio handi bat genuen egun horretarako, baina jendea ia ez zen etxetik irteten; beraz, ia bakarrik egon nintzen estudioan, eta lagun gutxi batzuen bisita jaso nuen.

Estudioa estreinatzeko irrikan nengoen, tatuatzeko zitak neuzkan eta ezin izan nintzen hasi ere egin. Hala ere, distantziarekin zerbait positibotzat ikusten dut, zalantzarik gabe. Konfinamenduaren ondoren, jendea tatuatzeko gogo handiagoarekin atera zen etxetik, eta gainera aurreztu egin zuten. Estudioa ireki bezain laster jende asko etortzen hasi zen, horietako askok 2 edo 3 hitzordu ere hartzen zituzten. Egia esan, ez nuen imajinatzen hain harrera handia izan zezakeenik, baina aurreikuspenak aise gainditu ditu. Oso pozik gaude eta beste 5 urte betetzeko irrikan gaude. Gure lanean oso serioak izaten saiatzen gara, eta hori funtsezkoa izan dela uste dut.

Taldea, funtsean, Hector Herrerak eta biok osatzen dugu. Mirwan ere aintzat hartzen dut, urtean hiruzpalau aldiz hona etortzen dena, Nakar andereñoa, Bilbon estudioa ireki berri duena (Xiri Miri Tattoo), baina gurekin 3 urte eman dituena, eta, nola ez, Donostiako Noe Tattoos. 

7.- Uste dut zaila izango dela... baina zuk egindako tatuajeen top 5 bat egin dezakezu?

1: Tattoo hau top 5 honetako zaharrena da. Voltaje ireki baino hilabete batzuk lehenago egin nuen (duela ia 6 urte). Konposizioa zaila zen, hainbat elementu nahastu behar baitziren (hirusta, ereinotza, hitzak, mailua...), baina, harrigarria bada ere, dena bikain koadratu zen. Une horretan, nolabait, pieza honekin eta "Work Hard" leloarekin identifikatuta sentitu nintzela uste dut.

2: Maitasunez gogoratzen dudan beste tattoo bat. Hau, zehazki, nire anaiari egin nion. Hau ere nahiko zaila zen, hainbat elementu sartu behar baitziren tamaina txikiko pieza batean (ahal dudan guztietan horrelakoak saihesten saiatzen naiz). Zalantza une bat izan nuen horretan ari nintzela, pentsatuz agian ez zela imajinatu bezain ondo geratuko, baina tatuajea amaitzean zalantza horiek desagertu ziren, kolore-potentzia eta sendotasun ikarragarriarekin ikusten baitzen.

3: Beti deigarria izan zait "Pharaoh's horses" izeneko klasiko hau, izugarri gustatzen zaidan pieza bat da, baita neronek azalean eramateko ere. Huraxe izan zen egin zuen lehen aldia, eta tripan egitea erronka zen. Beldur nintzen hainbeste gustatzen zitzaidan tatuaje batekin ez ote nuen neurria emango, zeren maisu askok aurretik hainbat aldiz egina zuten. Azken emaitzak nire aurreikuspenak gainditu zituen eta gaur egun flipatzen jarraitzen nau.

4: Egiten zuen lehen bizkarra ez bada ere, inflexio-puntu bat markatu zuela uste dut. Asko gustatzen zait erdiko zirkuluaren inguruko "ezkatek" ematen dioten indarra, eta uste dut emaitza oso sendoa eta garbia dela.

5: Beso hau top 5 honetan sartu nahi izan dut bi arrazoirengatik. Lehenengoa da horrelako proiektu gehiago egitea gustatuko litzaidakeela. Nahiko berria da oraingoz, eta, egia esan, beso edo hanka bat estilo horretan eginda ikustea (batzuek "framed traditional" izena jarri diote) txundigarria da, erabat amaitutako lana dela ikusten baita. Puzzle bat non pieza guztiak primeran elkartzen diren. Erakutsi nahi nuen bigarren arrazoia beltzez egina egotea da, gero eta tatuaje tradizional gehiago eskatzen baitizkidate beltzez, eta pozarren nago. Duela urte batzuk ez zen hain ohikoa, baina gaur egun koloreari lekua jaten ari zaio, eta hori egiten ere oso eroso sentitzen naiz. 

8.- Zer musika entzuten da estudioan jendeak sufritzen duen bitartean?

Hemen musika denon artean jartzen dugu, horren erakusle dira Spotik astero eskaintzen dizkigun aurkikuntzak; edozer atera daiteke. Ni neu hardcore patineterokoa naiz, gazteagoa nintzenean patinatzen nuen eta asko maite nituen Offspring, Pennywise, Bad Religion... bezalako banda amerikar horiek.

Hectorri countrya gustatzen zaio eta, Mirwan datorrenean, trapa eta entzun ezin diren beste soinu batzuk besterik ez dizkigu jartzen, karkarkar. 

9.- Gasteiztik zoazenean, kalean gero eta klase gehiago eta tinta gehiago ikusten dela uste duzu? Nola ikusten duzu Gasteiz estetikoki eta kulturalki?

Nire ustez, Voltajera etortzen den jendeak rolloa du, karkarkar. Gasteiz beti izan da kultura handiko hiria, eta jendeak nahiko irekia du burua. Baliteke jendea hobeto jantzita joatea, ez dut hain garbi ikusten, eta ez dut gehiegi erreparatzen.

Normalean, ez zait gustatzen nola dagoen tatuatuta kalean ikusten dudan jendea. Nahasketa asko eta zentzurik gabeko tatuaje asko ikusten ditut, horietako asko gaizki eginak daudela iruditzen zait, beharbada pisuetan eta hasten ari den jendeak eginak. Baliteke oso haterra izatea, baina udan gaizki pasatzen dut jendea ikusten dudanean... karkarkar. 

10.- Zer aholkatuko zenioke oraindik tatuatzen hasi ez den pertsona bati? Nola hasi beharko litzateke estilo tradizionalean mihise zuri bat den pertsona bat tatuatzen?

Nire aholkua da tatuatzen hastea zonalde normaletan, hala nola besoak edo gutxi ikusten diren eremuak. Ez daitezela pieza handiekin motibatu, partxeekin has daitezela, ze niri oraindik ez zaizkit gustatzen tatuajeak aurpegian edo lepoan. Nire mihise ideala izango litzateke norbait erabat "petatua" barrutik, baina aurpegia eta lepoa gabe, eta eskuak ere ez. Traje oso bat, bodyshot bat, adibidez, japoniarrek zeramaten bezala. Mauka oso bat egitearen fan handia ere ez naiz, pixkanaka txatalak jartzea gehiago gustatzen zait. Uste dut epe luzera egin beharko litzatekeen zerbait dela. Hala ere, dagoeneko ez da hainbeste eramaten; jendea proiektu handiekin dator, beso osoekin. Ondo dago planifikatzea, baina lasai hartu behar dela deritzot.

11.- Zalantzarik gabe bizkar osoko proiektuak zeresan handia ematen eta zure agenda betetzen ari dira. Zenbait lagun ditut zurekin bizkarra tatuatzeko prozesuan. Kontaiguzu, nolakoa da horrelako proiektu baten garapena?

Egia esan, oso zoriontsu egiten nau. Proiektu handi asko sortzen ari dira, eta hori da onena edozein tatuatzailerentzat. Bezeroarekin pare bat aldiz elkartzea gustatzen zait, ideiak biltzeko, arkatza eta papera eskuan. Hor ikusten dugu zer ideia dituen eta zer ekarpen egin dezakedan nik. Irudiak eta erreferentziak ere bilatzen ditugu. Piezan bai edo bai joango diren 2 edo 3 oinarrizko ideiekin geratzen gara, eta, gero, gainerakoak, bigarren mailakoagoak.

Diseinua lortzea dirudiena baino askoz errazagoa da; tatuatzearena ez hainbeste, karkarkar. Ni beti saiatzen naiz pertsona kontzientziatzen prozesua gogorra izango dela. 4 edo 5 hilabete gogor dira, baina emaitza ikusten duzunean sentsazioa paregabea da, kamiseta kentzeko duzun gogoa…

Estilo ezaguterraz bat lortzen ari naizela uste dut, kanpoko jendea etortzen ari da estilo honetako piezak egitera, dei efektu moduko bat dago. Horretarako sareak lagungarri izaten ari dira.

Nik bizkarra estreinatu gabe daukat oraindik. Hainbat artista ditut fitxatuta, baina oraindik ez dakit. Azkenean, tatuatzaile askok oso ondo egiten dute lan eta miresten ditut, baina agian ez dira hain proiektu handietan murgildu, eta zaila da konfiantzazko norbait aurkitzea. 

12.- Zein da  Voltaje Tattooren filosofia? Gustatzen zaizue kanpotik gonbidatuak ekartzea eta kulturari auspoa ematea, baina zuek ere gustuko duzue kanpora joatea? Nola daude, zure ustez, tatuatzaileen arteko harremanak gaur egun? Ba al dago komunitaterik? Zer deritzezu erakusketei?

"Tatuajearen komunitatea" esatea "musikaren komunitatea" esatearen antzdekoa da. Mundu barruan ikuspegi ezberdinak dituen jendea dago, zabalegia da. Tatuaje tradizionalaren komunitateaz ari bagara, harreman oso onak daudela esango nizuke. Jendeak besteen lana beste edozein arlotan bezala baloratzen du.

Gonbidatuak ekartzea gustatzen zaigu, baina maila ona mantendu behar da. Azkenean Voltajeren izena dago jokoan eta kalitatezko tatuajea eskaintzea gustatzen zaigu. 3 edo 4 artista etortzen dira urtean zehar eta, apur bat itxia dirudien arren, ez dugu gehiago ireki nahi. Azken batean, kultura sustatzea gustatzen zaigu, baina oso ikuspegi serio eta profesionaletik.

Konbentzio klasikoak zaharkituta daudela esango nuke. Lehen, sare sozialik ez zegoela, oso ondo zegoen, zu ezagutarazteko modua zelako. Eta oso zaila zen batean sartzea, zu aukeratu behar zintuzten. Gaur egun, ordea, ordaintzen duen edonor joaten da, eta maila askoz ere baxuagoa da.

Hala ere, salbuespenak daude, mundilloari haize freskoa ematen dioten erakusketak. Old Navy adibidez, Coruñan, Markok antolatua. Viveiron beste bat dago eta Zamoran Arkaitz Uriartek beste bat antolatu zuen. Nire ustez, hor egon daiteke komunitatea. Asteburu horietan giro bereko artistak eta, askotan, lagunak elkartzen dira. Gainera, kalitatea aurki dezakezu. 

13.- Amaitzeko, zure bizitza pertsonala nolakoa den jakin nahiko genuke. Nola uztartzen dituzu estudioko lana, boteak hartu eta margotzera joatea, eta zure eguneroko gainerakoak, baina ez garrantzi gutxiagokoak? Nola antolatzen duzu zeure burua?

Karkarkar, askotan zaila izaten da. Egunero seietan jaikitzen naiz eguneko diseinuak prestatzeko; egia esan, oso antolatua naiz. Astegunetan tatuatu besterik ez dut egiten ia. 40 urte eta bi ipotx ditut etxean, karkarkar. Graffitiarena asteburuetarako zerbait da, eta mundu horri eman behar niona jada eman diodala uste dut. Hala eta guztiz ere, nire benetako pasioa da; ez dut sekula utziko. Zorionez, etxean beti lagundu didate eta babestu izan naute.